“หมากขุม เกมรางหลุมสไตล์ Y2K”

จุฬาลักษณ์ ไชยดี

        หมากขุม หมากหลุม หรือว่า หลุมเมือง  เป็นการละเล่นพื้นบ้านไทยภาคใต้ ที่เด็กใต้ยุค 90 ต้องรู้จักและคุ้นเคยกับการละเล่นนี้เป็นอย่างดี เรียกได้ว่า ถ้าเปรียบเทียบกับเกมในสมัยนี้ ก็คงคล้ายกับเกม UNO ไม่ได้หมายถึงรูปแบบการเล่น หากแต่หมายถึงเป็นเกมที่ตัดเพื่อนเหมือนกัน อย่างผู้เขียนเองก็เคยเล่นสมัยเรียนชั้นประถมบอกเลยว่า “เกือบจะทะเลาะกันกับเพื่อนเพราะเล่นหมากขุมนี้เลยล่ะค่ะ  เรียกได้ว่าเป็นการละเล่นที่ทำให้สนิทกับเพื่อนเพิ่มมากขึ้นและตัดเพื่อนในเวลาเดียวกันเลยค่ะ”

        อุปกรณ์สำหรับการเล่นหมากขุมมีแค่ 2 อย่าง คือ รางหมากขุมและลูกสวาท (สามารถใช้ลูกแก้วแทนได้) พกพาง่าย เล่นได้เพลิน ๆ เป็นชั่วโมงสองชั่วโมง แถมเล่นได้ทุกที่ ทุกเวลา (ยกเว้นเวลาเรียนและเวลาทำงานนะคะ) อีกทั้งวิธีการเล่นนั้นง่ายมาก ๆ ไม่ยุ่งยากซับซ้อน แม้แต่ผู้เล่นมือใหม่ก็สามารถเข้าใจวิธีการเล่นได้ในทันที

วิธีการเล่นหมากขุม

        1. ผู้เล่น 2 คนต่อ 1 รางหมากขุม โดยให้นั่งคนละฝั่งกัน ซึ่งจำนวนลูกสวาทที่อยู่ในหลุม จะขึ้นอยู่กับจำนวนของหลุมที่เป็นคู่ขนานกัน เช่น หมากขุมที่มีหลุมด้านละ 7 หลุม ก็ใส่ลงไปหลุมละ 7 เม็ด ให้มีจำนวนเท่ากันทุกหลุม ยกเว้นหลุมใหญ่หรือหลุมหัวเมืองของทั้งสองฝั่ง จะไม่ใส่ลูกสวาทลงไป

        2. ผู้เล่นทั้ง 2 คน จะต้องเป่ายิงฉุบ เพื่อหาผู้ที่จะได้เริ่มเล่นก่อน เมื่อได้ผู้ชนะจากการเป่ายิงฉุบแล้ว ในการเดินรอบแรก จะหยิบลูกหมากในหลุมทั้งหมด 1 หลุม ของฝั่งตนเอง แล้วหยอดเวียนไปทางด้านซ้ายมือเรื่อย ๆ รวมหลุมหัวเมืองของตนเองด้วย  การเดินหมากต้องมีการใส่ลูกหมากลงในฝ่ายตรงข้ามทุกหลุมละ 1 ลูก วนไปเรื่อย ๆ เมื่อลูกหมากตัวสุดท้ายหมดที่หลุมไหน ก็หยิบลูกหมากที่อยู่ในหลุมถัดไปทั้งหมดขึ้นมา แล้วใช้ลูกหมากที่หยิบขึ้นมานั้น ในการเดินหลุมต่อไป ซึ่งจะวนไปเรื่อย ๆ หลุมละ 1 ลูก จนกว่าลูกหมากจะไปจบที่หลุมว่างแล้วไม่มีลูกหมากให้หยิบต่อไปอีกแล้ว ก็ถือว่าจบเทิร์นและจะต้องหยุดเดิน เพื่อสลับให้ฝ่ายตรงข้ามได้เริ่มเล่นบ้าง

        3. จากข้อ 2 หากการจบเทิร์น ลูกหมากจบในหลุมของฝ่ายผู้เล่น โดยตรงกับหลุมที่มีหมากอยู่ของฝ่ายตรงข้าม  ผู้เล่นสามารถเอาหมากในหลุมนั้นใส่ในหลุมหัวเมืองของตนเองได้เช่นกัน

        4. จะเล่นอย่างนี้วนไปเรื่อย ๆ จนกว่าผู้เล่นทั้ง 2 ฝั่งไม่มีลูกหมากเหลือไว้ใช้เดินในแต่ละหลุมแล้ว หมายความว่าจะเหลือแค่เพียงลูกหมากในหลุมหัวเมืองเท่านั้น และผู้ชนะจะได้จากการนับลูกหมากในหลุมหัวเมืองว่าฝั่งใดมีมากกว่ากันนั่นเอง

        เป็นอย่างไรกันบ้าง กติกาการเล่นไม่ยากเลยใช่ไหม ฝึกลับสมอง ไหวพริบ ฝึกการวางแผน อีกทั้งยังเป็นการใช้เวลาว่างเพื่อนันทนาการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีในครอบครัว พี่น้อง เพื่อน ได้อีกด้วย และแม้จะเป็นการละเล่นพื้นบ้านธรรมดา อาจจะสู้ความนิยมเท่าเกมออนไลน์ยุคปัจจุบันไม่ได้ แต่แน่นอนว่าได้รับความนิยมจากวัยรุ่น (ชาวใต้) ยุค 90 มากพอสมควร สำหรับใครที่อยากเล่นหรืออยากรำลึกความสนุกในวัยเด็ก หลังจากอ่านบทความนี้จบแล้ว อย่าลืม CF รางหมากขุมและลูกสวาทติดบ้านไว้ด้วยนะคะ เพราะว่า “อยากเล่น ต้องได้เล่น”

สุจิตรา เมฆหมอก. (2565).หมากขุม. https://bit.ly/3kofoJQ.